تبادل لینک هوشمند 
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
1- حسن و قبح عقلى
قبلا دانستن این مسئله لازم به نظر مى رسد که عقل ما «خوبى» و «بدى» اشیا را تا حدود قابل توجّهى درک مى کند (این همان چیزى است که دانشمندان از آن به عنوان حسن و قبح عقلى یاد مى کنند).
مثلا مى دانیم عدالت و احسان خوبست، و ظلم و بخل بد است، حتّى قبل از این که دین و مذهب از این امور سخن گوید براى ما روشن بوده است، هر چند مسائل دیگرى وجود دارد که علم ما براى درک آن کافى نیست، و باید از رهنمود رهبران الهى و پیامبران استفاده کند.
بنابراین اگر گروهى از مسلمین به نام «اشاعره» منکر «حسن و قبح عقلى» شده اند، و راه شناخت خوبى و بدى را، حتّى در مثل عدالت و ظلم و مانند آنها فقط شرع و مذهب دانسته اند، اشتباه محض است.
چه این که اگر عقل ما قادر به درک خوبى و بدى نباشد از کجا بدانیم خداوند معجزه را در اختیار فرد دروغگویى نمى گذارد؟، امّا هنگامى که مى گوییم دروغ گفتن زشت و قبیح است، و محال است از خداوند سر زند، مى دانیم که وعده هاى خداوند همه حق است، و گفته هاى او همه صدق است، هرگز دروغگو را تقویّت نمى کند و هرگز معجزه را در اختیار شخص کاذب قرار نمى دهد.
این جاست که مى توان به آنچه در شرع و مذهب وارد شده اعتماد کرد.
بنابراین نتیجه مى گیریم که اعتقاد به حسن و قبح عقلى اساس دین و مذهب است (دقّت کنید).
* * *
اکنون به دلایل عدالت خدا باز مى گردیم; براى پى بردن به این حقیقت باید بدانیم:
2- سرچشمه ظلم چیست؟
سرچشمه «ظلم» یکى از امور زیر است:
1- جهل - گاهى آدم ظالم به راستى نمى داند چه مى کند، نمى داند حق کسى را پایمال مى سازد، و از کار خود بى خبر است.
2- نیاز - گاه نیاز به چیزهایى که در دست دیگران است انسان را وسوسه مى کند که دست به این عمل شیطانى بزند، در حالى که اگر بى نیاز بود در این گونه موارد دلیلى بر ظلم نداشت.
3- عجز و ناتوانى - گاه انسان مایل نیست در اداى حق دیگرى کوتاهى کند امّا قدرت و توانایى این کار را ندارد، و ناخواسته مرتکب «ظلم» مى شود.
4- خودخواهى و کینه توزى و انتقام جویى - گاه هیچ یک از عوامل فوق در کار نیست، امّا «خودخواهى» سبب مى شود که انسان به حقوق دیگران تجاوز کند، و یا «حسّ انتقام جویى» و «کینه توزى» او را وادار به ظلم و ستم مى کند، و یا روح «انحصارطلبى» سبب تعدّى به دیگران مى شود... و مانند اینها.
امّا با توجّه به این که هیچ یک از این صفات زشت، و این نارسایى ها و کمبودها در وجود مقدّس خداوند راه ندارد زیرا او به همه چیز عالِم، و از همه بى نیاز، و بر هر چیز قادر، و نسبت به همگان مهربان است، معنى ندارد مرتکب ظلمى شود.
او وجودى است بى انتها و کمال او نامحدود است از چنین وجودى جز خیر و عدالت، جز رأفت و رحمت سرچشمه نمى گیرد.
و اگر بدکاران را کیفر مى دهد در حقیقت نتیجه اعمال آنهاست، که به دست آنها مى رسد، همانند کسى که بر اثر استعمال موادّ مخدّر یا نوشیدن مشروبات الکلى به انواع بیمارى هاى کشنده مبتلا مى گردد. قرآن مجید مى گوید: هل تجزون الا ما کنتم تعملون(1); «آیا جزاى شما چیزى جز اعمال شما هست؟!»
* * *
3- قرآن و عدالت پروردگار
قابل توجّه این که در آیات قرآن مجید روى این مسئله بسیار تأکید شده است، در یک جا مى فرماید: (ان الله لا یظلم الناس شیئا ولکن الناس انفسهم یظلمون);(2) «خداوند به هیچ کس ستم نمى کند این مردم هستند که به خودشان ظلم و ستم روا مى دارند».
در جاى دیگر مى فرماید: (ان الله لا یظلم مثال ذرة...);(3) «خداوند حتّى به اندازه سنگینى ذرّه کوچکى ظلم و ستم بر هیچ کس روا نمى دارد».
و در مورد حساب و جزاى رستاخیز مى گوید: (و نضع الموازین القسط لیوم القیامة فلا تظلم نفس شیئا);(4) «ما ترازوهاى عدالت را در روز قیامت برپا مى کنیم و به هیچ کس کم ترین ظلم و ستمى نخواهد شد».
(باید توجّه داشت منظور از «میزان» در اینجا وسیله سنجش نیک و بد است نه ترازویى همچون ترازوهاى این جهان)
* * *
4- دعوت به عدل و داد
گفتیم صفات انسان باید پرتوى از صفات خدا باشد، و در جامعه انسانى صفات الهى پرتوافکن گردد، روى این اصل به همان مقدار که قرآن روى عدالت پروردگار تکیه کرده است، به عدل و داد در جامعه انسانى و در فرد فرد انسان ها اهمیّت مى دهد، قرآن مجید کراراً ظلم را مایه تباهى و نابودى جامعه ها معرفى مى کند و سرنوشت ظالمان را دردناک ترین سرنوشت مى شمرد.
قرآن ضمن بیان سرگذشت اقوام پیشین بارها این حقیقت را خاطرنشان کرده که ببینید بر اثر ظلم و فساد چگونه گرفتار عذاب الهى شدند و نابود گشتند، بترسید از این که شما هم بر اثر ظلم به چنین سرنوشتى گرفتار شوید.
قرآن با صراحت و به عنوان یک اصل اساسى، مى گوید: (ان الله یأمر بالعدل و الاحسان و ایتاءِ ذى القربى و ینهى عن الفحشاءِ و المنکر و البغى);(5)«خداوند به عدل و احسان درباره همه و بخشش نسبت به بستگان و خویشاوندان دستور مى دهد و از کارهاى زشت و منکر و ظلم نهى مى کند».
جالب توجّه این که همان گونه که ظلم کردن کار زشت و قبیحى است پذیرش ظلم و زیر بار ستم رفتن نیز از نظر اسلام و قرآن غلط است، چنان که در سوره بقره، آیه 279 مى خوانیم: (لا تظلمون و لا تظلمون); «نه ظلم کنید و نه زیر بار ظلم روید».
اصولا تسلیم در برابر بیدادگران موجب تشویق ظلم و توسعه ستم و اعانت ظالم است.
* * *
1. سوره نمل، آیه 90.
2. سوره یونس، آیه 44.
3. سوره نساء، آیه 40.
4. سوره انبیاء، آیه 47.
5. سوره نحل، آیه 90.
فکر کنید و پاسخ دهید
1- آیا عقل ما مستقلا و بدون شرع قادر به درک نیکى و بدى هست؟
2- ظلم از چه امورى سرچشمه مى گیرد؟ و دلیل عقلى بر عدالت خداوند چیست؟
3- قرآن درباره عدالت پروردگار و نفى ظلم از ساحت مقدّس او چه مى گوید؟
4- وظیفه انسان در برابر عدالت و ظلم چیست؟
5- آیا تن به ظلم دادن و زیر بار ستم رفتن نیز گناه است؟
نظرات شما عزیزان:
